منطق حل مسأله علمی

این مقاله برمبنای رهیافت عقلانیت انتقادی نوشته شده است. مهمترین هدف مقاله، تنظیم یک دستگاه معرفتی برای حل مسأله علمی است. در این نوشتار ابتدا به طرح مسائل روش شناسی پرداخته، آنگاه، به دو سؤال روش شناختی پاسخ داده شده است: مسأله علمی چیست و چگونه می توان مسأله یابی کرد. در پاسخ به سؤال اول، پس از استدلال در باب مسأله، دو نوع مسأله از هم تفکیک گردیده است: مسأله تئوریک و مسأله اجتماعی. در پاسخ به سؤال دوم، خاستگاه مسأله تئوریک در دانش علمی و منشأ مسأله اجتماعی در واقعیت جستجو شده است. در ادامه، منطق حل مسأله را بر دو نوع استدلال استوار ساخته ایم: 1) استدلال عقلانی (نظری )، 2) استدلال تجربی نقادانه. در استدلال عقلانی، راه حل موقت مسأله و در استدلال تجربی، داوری انتقادی در باب صدق یا کذب آن راه حل مورد بحث قرار گرفته است. این دو نوع استدلال را برشیوه آزمون و خطا استوار ساخته ایم. از حیث روش شناختی برای تجربه، دو مقام قائل شده ایم: مقام گردآوری و مقام داوری و تأ کید شده که مقام گردآوری تجربه جدا از مقام داوری آن است. روشهای تحلیل کمی و کیفی را به عنوان روشهای داوری مورد بحث قرار داده ایم. ویژگی دیگر این نوشتار این است که روش علمی فرموله شده در مقاله را در تبیین تئوریک مسأله عدم تحکیم دمکراتیک در ایران به کار برده، حسب آن، مقاله هم بعد تئوریک و هم بعد تجربی پیدا کرده است.